Demokrasi, adalet, insan hakları dahil pek çok endekste dünyanın en makus sıralamalarında yer alan Türkiye, “Akademik Özgürlükler Endeksi“nde de tabana vurdu. Türkiye, 179 ülke ortasında 166’ncı sırada yer aldı. Türkiye, milletlerarası kuruluşlarca ağır insan hakları ihlalleri suçlamalarına maruz kalan Kuzey Kore ve Belarus’la birebir kümede bulunuyor.
İsveç’teki Göteborg Üniversitesi Demokrasinin Çeşitleri Enstitüsü ile Almanya’daki Friedrich Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg Akademik Özgürlük Endeksi’nin hazırladığı Akademik Özgürlük Endeksi 2023 raporu açıklandı. Endekste “Araştırma ve öğretme özgürlüğü“, “Akademik değişim ve yayma özgürlüğü“, “Kurumsal özerklik“, “Kampüs bütünlüğü” ile “Akademik ve kültürel tabir özgürlüğü” kriterleri dikkate alındı.
Endeks 0 ile 1 ortasında değişiyor. 1 özgürlüğün en uygun durumda olduğunu gösterirken 0 özgürlüklerin kısıtlandığına işaret ediyor. Euronews’te yer alan habere nazaran, Türkiye “en makus yüzde 10” kümesinde yer alıyor. Bu küme akademik özgürlüklerin en çok kısıtlandığı ülkeleri gösteriyor.
Bu kümede puan sıralamasına nazaran şu ülkeler yer alıyor: Küba, Ruanda, Mısır, Türkiye, İran, Nikaragua, Çin, Suudi Arabistan, Güney Sudan, Ekvator Ginesi, Bahreyn, Suriye, Belarus, Türkmenistan, Eritre, Burma/Myanmar, Kuzey Kore… Bu ülkelerin büyük bir kısmı insan hakkı ihlalleri ile anılıyor. Türkiye 179 ülke ortasında 166. sırada yer aldı.
Türkiye’nin çabucak üstünde Mısır; altında ise İran yer alıyor. Türkiye 2012 yılında 134. sırada bulunmasına karşın endeks skoru çok daha yüksekti. Türkiye’nin Akademik Özgürlükler Endeks puanının 2012-2022 ortasında 0,43’ten 0,08’e düşmesi son 10 yılda özgürlük düzeyinin süratli formda gerilediğine işaret ediyor.
2016’da sert düşüş
Akademik Özgürlük Endeksi’nin 2002-2022 ortasındaki bilgilerine bakıldığında Türkiye’nin 2016 yılında çok sert bir düşüş yaşadığı ve bu durumun devam ettiği görülüyor. 2002’de 0,55 olan Türkiye’nin puanı 2004’te 0,56 ile en yüksek bedele ulaştı.
2010 yılına kadar benzeri düzeyde seyreden endeks 2010’da 0,47’e düştü. Bu tarihten sonra kademeli düşük görülürken 2015’e 0,3o’a kadar geriledi. 15 Temmuz darbe teşebbüsün yaşandığı 2016 yılında ise Türkiye’nin akademik özgürlük karnesi çok sert bir düşüş ile 0,08’e geriledi.
Akademisyenler geçim kahrı yaşıyor
Öte yandan, Türkiye’de akademisyenler son yıllarda büyük bir geçim ıstırabı yaşadıklarından şikâyet ediyor. 2023 yılının ikinci yarısındaki son artırımlara karşın araştırma görevlisinin artırımlı maaşı hâlâ yoksulluk hududunun altında.
Profesör taban fiyatın yalnızca 4,2 katı maaş alacak. Bu oran 2013 yılından bu yana en düşük ikinci paha. Profesör maaşı da yoksulluk sonunun altına düşmüştü.