Fehmi Koru*
Tarikatlar ve cemaatlar sivil toplum kuruluşu sayılmalı mı?
Bu sorunun karşılığı şahıstan şahsa ve nereden bakıldığına nazaran değişiyor.
Ayrıntıya girmeden kendi görüşümü ve mevzuya hangi pencereden baktığımı açıklayayım.
Ülkemizde dini örgütlenmeler bugünün konusu değil; Osmanlı’dan ve hatta öncesinden beri, dinin insanları örgütleştirici özelliğine uygun o denli yapılanmalar var.
Yeniçeri Ocağı da o denli bir yapılanmanın devlet eliyle ve devletin buyruğunda silahlı hale dönüşmüşüydü.
Günümüzde tartışma dışı üzere görülen ve o denli sayılmak istenen Alevi oluşumlarını da, yeniden dini yapılanmalar olarak kıymetlendirebiliriz.
Olaya bu genişlikte bakıldığında, tarikat yahut cemaat ismiyle anılmaya bedel görülebilen oluşumları birer sivil toplum kuruluşu olarak tanımak gerekiyor.
Laiklik -ya da sekülerlik- ismine mevzuya benden farklı yaklaşanlar veya Atatürk’ün ihtilalleri gerçekleştirdiği periyotta dini yapılanmalara karşı şiddetli çıkışını günümüzde de geçerli görüp tutumunu buna nazaran belirleyenler olduğunu biliyorum.
Özellikle tartışma gündeme tekrar yerleştiğinden beri, CHP’li medyadaki yorumcuların takındığı tutum ile, 28 Şubat günlerinden bildiğimiz telaffuz, o yaklaşımdan izler taşıyor.
Yaklaşımı benimseyenler dini örgütlenmelere topyekün karşı çıkıyor ve yasaklanmasını talep ediyorlar.
Bu girişten anlaşılacağı üzere, dini yapılanmalara bir doğal gerçeklik olarak bakıyorum.
Yalnız bize -veya Müslüman toplumlara- has bir gerçeklik de değil bu çeşit yapılanmalar; bütün dinlerin varlık gösterdiği toplumlarda, hatta bazen bizdekinden da daha besbelli dini örgütlenmeler bulunuyor.
Ülkemize döndüğümüzde, sorunun kaynağında, din-siyaset münasebeti ve kelamı edilen yapıların siyasete dönük yüzü yatıyor.
Biraz da 22 yıldır iktidarda AK Parti’nin bulunması da tartışmaları etkiliyor.
Geçmiş periyotlarda, ‘sağcı’ diye anılan iktidarlar periyotlarında de mevzu gündeme gelir ve muhalefet mevzuya iktidarların tarikat ve cemaatlara taviz vermesi istikametinden yaklaşırlardı.
Oysa, o devirlerin sağcı iktidarlarının, evet tarikat ve cemaatlarla içli-dışlı imaj verdikleri olurdu, lakin biraz yakından bakıldığında o ilginin tek taraflı olduğu anlaşılırdı.
İktidarlar dini cemaat ve tarikatları oy deposu olarak görür ve bu maksatla kullanırlar, ama onların iktidarı yönlendirmesine müsaade vermezlerdi.
Bu yüzden de dini yapılanmalar tarafından tenkide de uğrarlardı.
CHP’nin uzun yıllar genel başkanlığını yapmış Bülent Ecevit’in de periyot dönem bu yapılara ilgi duyduğu biliniyor.
Sorun, yakın devirlerde, bilhassa FETÖ diye adlandırılana kadar Cemaat olarak bilinen yapının, iktidarı kullanma teşebbüsünün ileri safhalara kadar varmasının sonucu sayılabilir.
Dini yapıların sivil toplum kuruluşu hududunu aşma teşebbüsüydü o aslında.
İşin nereye kadar vardığını biliyoruz.
Günümüzde Ulusal Eğitim Bakanı Yusuf Tekin‘in açıklamasıyla yine canlandırılan tartışmada gözden kaçan da galiba bu nokta: Bakanlığın birtakım hususlarda işbirliği yaptığı ve bakanın birer ‘sivil toplum kuruluşu’ olarak gördüğünü söylediği oluşumlar hangi özelliğe sahipler? Sonun nerede kesildiğinin bilincindeler mi, yoksa iktidar üzerinde tesir uygulayarak kendi özel ajandalarını mı uygulamak niyetindeler?
Bu noktanın ehemmiyeti şurada: Devletin kendisinin dini eğitim veren Kur’an Kursları, İmam Hatip Okulları ve İlahiyat Fakülteleri var. Herkes çocuklarının hangi düzeyde bir dini eğitim almasını arzuluyorsa, dileğini giderebileceği kuruluşlar bunlar.
Devletin kurumları dışında da dini eğitim verilemez mi? Verilebilir elbette, lakin o eğitim devletin dini eğitim veren kurumlarına müdahaleyle olamaz.
Karışık mı görünüyor? Meğer hiç de karışık değil. Dini örgütlenmeler hudutlarını bildikleri sürece sivil toplum kuruluşu muamelesi görür, hatta devletin yardımına da mazhar olurlar; buna karşılık devlet içerisinde yapılaşmaya kalkışılmasına müsaade edilmez ve o denli davrananlara sivil toplum kuruluşu muamelesi de yapılmaz.
