Ertuğrul Özkök | Vaktin Ruhu
Dün, mesela, Netflix’in kurucusu Reed Hastings’le müsabaka imkânım olsa motamot şunları söylerdim:
Neee…
Neredeyse 6 aydır bu sineması bekliyorum.
Filmin çekileceği ilan edildiği günden beri her yerde izliyorum…
Netflix üzere bir streaming platformda yayınlanacağını öğrendiğim andan beri adım adım takip ediyorum…
Çekim sırasında çıkan bütün haberleri okuyorum…
Netflix’in kurucusu Reed Hastings
Sonunda “D Day” geliyor ve ekranın başına geçiyorum
Netflix’in 20 Aralık’ta hasretle beklediğim sineması yayına sokacağı açıklanıyor.
Her gün tetikteyim…
Ve o gün geliyor…
20 Aralık 2023…
Gün geçsin diye oyalanıyorum…
Allah’tan dünyanın en kısa gününden bir gün öncesi…
Çabuk geçiyor ve gece yarısı gözüm Netflix’in ana sayfasında…
Los Gatos’la ortada on bir saat fark var
Yine yok…
“Herhalde Amerika ile saat farkı” diyorum…
Netflix’in merkezi Los Gatos…
Los Angeles’la ortada 11 saat fark var ne de olsa…
Türkiye’de saatin 11.00 olmasını bekliyorum.
Ana ekranda tekrar yok…
İşim var, dışarı çıkıp dönüyorum…
Akşam saat 20.00’de oturuyorum ekranın karşısına…
Ana ekranımda tekrar yok…
Arkadaş, o sinema bu ana ekrana gelecek!
Karşımda bütün ekranı kaplamış aptal bir macera sineması duruyor…
İnat ediyorum…
Arama butonuna basıp aramayı reddediyorum.
Fatih Terim gibiyim…
“O sinema buraya, ana ekranıma gelecek…”
Haklıyım da…
Bana gelmeyecek de kimin ekranına gidecek…
Maestro sineması yayında ve benim öfkem tepemde
Filmin ismi “Maestro…”
Leonard Bernstein’in hayatı…
Kim o adam…
Bu dünyada unutulmuş, kimsenin çalmak istemediği fevkalâde bir besteciyi adeta tekrar keşfeder üzere çalan…
Ve bugün bütün klasik müzik dünyasının pantheonunu en mutena yerine sokan şef…
Gustav Mahler’i Gustav Mahler yapan adam.
Yani benim hayatımın müziği olan “Beşinci Senfoni”nin Adagietto’sunu bestelemiş insan.
Visconti’nin “Venedk’te Ölüm” sinemasını hafızamızdan çıkmayacak formda kültleştiren müziğin bestecisi…
“Tar” sinemasında Cate Blanchet’in orkestra elemanlarına “Gidin Visconti’nin o sinemasında dinleyin” dediği modül.
Robent Kennedy’nin cenazesi ve Jacqueline’in mektubu
Öyle bir müzik ki,
Bernstein, 8 Haziran 1968 günü, Robert Kennedy’nin Saint Patrick Katedrali’ndeki cenazesinde New York Filarmoni Orkestrası’na o parçayı çaldırmıştı…
Robert Kennedy’nin, kendisi üzere öldürülen kardeşi John F. Kennedy’nin eşi Jacqueline Kennedy birebir gün Bernstein’e yazdığı ve “Maestro” diye başlayan mektubunda şöyle demişti:
“Bugün cenazede çaldığınız müziği hayatımda birinci sefer dinledim. Herhalde bugüne kadar bu kadar hoş bir müzik yazılmamıştır…”
Leonard Bernstein
Benim de Tansu’ya vasiyetim: Cenazemde bunu çaldır lütfen
Aynen benim düşündüğüm ve daima söylediğim cümle.
Yeryüzünde bugüne kadar bu kadar harika bir müzik yazılmamıştır.
O nedenle eşim Tansu’ya benim de vasiyetim o…
Cenazeme beş kişi de gelse, lütfen hiç olmazsa cep telefonunda bu parçayı çal Tansum…
Her yıl Venedik’te Ölüm’ü en az bir kez yine seyrediyorum.
Sırf girişte Prof. Aisenbach’ın vaporetto ile Venedik’e girerken fonda o müziği dinlemek için…
Çünkü, berbat siyasetçiler yüzünden şimdiden kaybedilmiş bu yüzyılda beni bu kadar üst çekip, teskin eden ikinci bir müzik kesimi yok hayatımda.
Netflix algoritması işte bu sineması bana göstermiyor
Evet arkadaş…
Ben de buyum işte…
Ve Netflix’in o şahane algoritması bu sineması bana ana ekrandan anons etmek lütfunda bulunmuyor.
Sanki ben o aptal macera sinemalarının bağımlısıymışım üzere, nerede seyretmeyeceğim sıradan sinema varsa tam ekran gözüme sokmaya çalışıyor.
Belki de yalnızca bana değil de bütün Türkiye’ye “Siz bu sinemadan anlamazsınız” demeye getiriyorlar.
Ya da…
Evet bir ihtimâl daha var…
Ya da “Bu sinemada gay bağlantılar var o yüzden çaktırmadan, art odalarda gizlice göstermek istiyoruz” diyorlar.
Don’t Look Up filmi
Netflix “Air” ve “Don’t Look Up”ı da sakladı
Aynı şeyi, Nike’ın efsane ayakkabısı Air Jordan’ın öyküsünü anlatan “Air” sinemasında yaptı.
“Don’t Look Up”ta da yaptı.
Hepsi çok sevdiğim olağanüstü sinemalardı.
Öyleyse Netflix neden yapıyor bunu her seferinde bana…
Yani beni nasıl bir tüketici profili olarak görüyor?
Bir imtiyaz, ayrıcalık falan istemiyorum.
Sağlam bir algoritmanın beni tanıyıp, benim bu kadar büyük tutkuyla beklediğim sinemaları, dizileri benim gözümün içine sokmasını bekleme hakkım yok mu…
O kadar…
Maestro sineması, Netflix
Şimdi bana diyecekler ki “Algoritma neyse sen osun”
Biliyorum artık çıkıp diyecekler ki, “Sen ne isen algoritma da sana onu veriyor.”
Yok arkadaş, yutturamazsın bana…
Spotify da algoritma uyguluyor.
Ama beni çok düzgün tanıyor algoritması…
Hem de delirtecek kadar güzel tanıyor.
Ondan da o yüzden şikâyetçiyim, zira beni benden düzgün tanıyıp, zevk ve beğeni alanımı her gün biraz daha daraltıyor.
Neyse, onunla sıkıntımı diğer bir yazıda halletmeye çalışacağım…
Algoritmanız bir baksın, benim üzere kullanıcı Netflix’in birinci yüzde kaçında?
Ama Netflix çıkıp bana, “Müzik dinlediğin kadar çok sinema seyretmediğin için algoritma seni Spotify kadar âlâ tanımıyor” demesin.
Ellerinde izleme sayıları tane tane var.
Baksınlar bakalım; ben izleyici olarak Netflix’in birinci yüzde kaçlık izleyicisine giriyorum…
İlk yüzde 20’den geride olduğumu hiç sanmıyorum.
Bu da beni pek uygun tanımak için kâfi de artar bile.
“Senden öteki şikâyetçi yok mu?” diyorsunuz; buyurun
Diyebilirler ki:
“Kardeşim senden öteki şikâyetçi yok…”
Yook aslanım! Hiç o denli değil.
Var… Hem de çook var.
Al gir, “X’te” daha dün, yani 22 Aralık tarihinde “Patrick” isimli kullanıcının şikâyetine bak…
Türkçesini yazayım:
“Netflix büyük epik bilim kurgu sineması ‘Rebel Moon’u yayına soktu, lakin benim ekranımda ‘Devil’s Advocate’i satmaya çalışıyorlar.”
Buyurun…
Adamın büyük bir streaming tüketicisi olduğu besbelli…
Büyük bir Sci-fci hayranı olduğu da besbelli…
Algoritma onu bulamayacak da kimi bulacak Allah aşkına…
En geri AI bile bizlerin kim olduğunu anında anlar
Sizin o aptal algoritmanız kaçıncı yüzyılda yaşıyor merak ediyorum…
Şu an dünyanın en az gelişmiş AI (yapay zekâ) sistemine girse, onun Sci Fci hayranı, benim Mahler ve Masetro (Brenstein) hayranı olduğumu anında anlar.
Şimdi biraz da latife dolu öfkemi bir kenara bırakıp daha önemli bir halde anlatmaya çalışayım.
Ben Türkiye’de Netflix’i birinci gününden beri en sıkı takip eden insanlardan biriyim.
Sırf bu nedenle 2018 yılında Netflix’in kurucusu Reed Hastings tarafından Roma’ya davet edildim…
Ertuğrul Özkök ve Netflix’in kurucusu Reed Hastings, 2018
Netflix kurucusuna sordum: İşveren, sen o tuhaf İsveç sinemasını ekranda nasıl buldun?
20 Nisan 2018 günü Booscola Exetra Oteli’nin 261 numaralı odasında baş başa bir saate yakın sohbet ettik.
Tam karşımızda, iç mimarisini 1563 yılında Michelangelo’nun yaptığı Santa Maria Bazilikası vardı.
Avlusunda ise Galileo’nun heykeli…
O gün bana, “Sinema konusunda tuhaf bir zevkim var. Evet, Netflix’teki İsveç sineması ‘Force Majeur’ü seyrettim. Çok trajik bir sonu var” demişti.
Demek ki hepimizin farklı zevkleri var.
Mesela Reed Hastings’le bugün konuşsam onu sorardım:
“Patron, sen bu sineması Netflix’te nasıl buldun? Hangi ekranda sundular sana…”
O odada Reed Hastıngs’le tekrar buluşursam sizi şikâyet edeceğim
Reed Hastings değişik bir adam.
“Netflix idaresine başvurup, ‘Beni CEO’luktan atın’ dediğiniz hakikat mu?” diye sormuştum.
“Evet, doğru” demişti.
Yani artık, bir Netflix kullanıcısı olarak kaygımı ona şikâyet edemem.
Acaba Ted Sarandon’dan mı bir randevu talep etsem…
Bütün platformların önemli bir art ekran sorunu var
Sadece Netflix’in değil, bütün streaming görüntü platformların tıpkı sorunu var.
Arka ekran sorunu…
Bizi daima ana ekrana mahkûm ediyorlar.
Ana ekran da bir mühlet sonra bize yetmez hale geliyor ve arşivde daha neler var bulmamız çok güç.
Bence bunun için artık daha “User Friendly”; yani kullanıcı dostu bir tahlil aramalarında fayda var.
Neticede ben Netflix’ten vazgeçemem…
Ama idare bilsin ki bu “Maestro” olayı çok ağırıma gitti.
Bilesiniz…
Maestro sorunu: Erkek bir bayana mı, yoksa bir erkeğe mi daha çok aşık olur?
“Maestro” bir müzik sineması değil.
Büyük bir aşk sineması.
Hatta bir “Love Story” sineması.
Biseksüel bir sanatkarın bir bayana aşık olup, hayatının sonuna kadar evli kalmasını, lakin tıpkı vakitte bir erkekle bağlantısının de devam etmesini anlatıyor.
Bernstein’in eşi ile bağı, büyük Broadway bestekarı, “Begin to Beguin”, “Night and Day” üzere mükemmel müziklerin bestekarı Cole Porter’ın hayatına çok benziyor.
O da biseksüel.
Ama hayatının sonunda tıpkı Sartre’la Simone de Beauvoir üzere tıpkı mezarda yatacak kadar aşık karısına.
Galiba biseksüel erkekler bayana daha çok aşık oluyor.
Bernstein de öyle…
Haruki Murakami ve Seiji Ozawa – “Sadece Müzik”
Murakami ve Ozawa’nın kitabındaki Bernstein
Bernstein’in hayatı ile ilgili çok şey okudum.
Haruki Murakami’nin Japon Orkestra şefi Seiji Ozawa ile müzik üzerine konuşmalarından oluşan “Sadece Müzik” kitabında, Mahler’le ilgili uzun bir kısım var.
Yutar üzere okumuştum.
Bütün bunlardan, Bernstein’in “huysuz, sert, etrafını kırıp döken” bir karakter olduğu üzere izlenime kapılmıştım.
Filmde gördüğümüz karakter ise bununla taban tabana zıt.
Karşımızda sempatik, eğlenmeyi seven, kalabalığa karışabilen, tam aile babası bir tip var.
Sonra düşündüm.
Bu adam bu türlü olmasaydı “West Side Story”, “Rıhtımlar Üzerinde” üzere isyankâr sokak kıssalarını yazabilir miydi…
Filmde Tennesse Williams diyalogları beklemeyin
Diyaloglar, o periyotlarda Tennesse Williams’ın senaryosunu yazdığı sinemalardaki üzere Shakespearevari cümleler değil.
Sıradan günlük cümlelerle konuşan beşerler bunlar.
Filmi çok sevdim.
Tek düş kırıklığım, Mahler’in Beşinci Senfonisi’nin Adagietto kısmın sinemada çok bilinmeyen biçimde geçmesi.
Ama sinemanın Spotify’a konulan soundtrack’ı onunla başlıyor ve fevkalâde bir icra.
Maestro’yu çok sevdim…
Bernstein’i daha da çok sevdim.
Bernstein’ın karakterini anlamak isterseniz bu parçayı dinleyin Bernstein’in karakterini anlamak mı istiyorsunuz, onun, New York Filarmoni eşliğinde, Dave Brubeck’le çaldığı “Dialogues For Jazz Combo and Orchestra: I. Allegro” isimli modülünü tavsiye ederim. Big Band Jazz tipinin eşsiz yapıtlarından biridir. Fakat yüksek volümle, tercihen yeterli hoparlör yahut kulaklıkla dinlenmesi âlâ olur. Onun sinemada, “Yaz mevsiminin içimde şakıması” diye anlatmaya çalıştığı şeyi çok hoş anlatıyor bu kesim. |
