Ertuğrul Özkök | Vaktin Ruhu
Şimdi evvel bu şapkaya ve üzerindeki isimlere bakın…
Sonra anlatacağım sinemaya bir bakalım.
Sonra tekrar bu şapkaya dönelim.
Bu pazar bir sinema seyrettim.
Benim için sinemaya ilişkin her şey değişti…
Bütün hayatım boyunca seyrettiğim en uygun film
Duygularını lakin abartarak anlatabilen bir beşerim.
Diyorum ya, “Seviyorum” demek yetmez bana.
“Geberiyorum” demek lazım.
Son günlerde üzerine çok yazı yazılan bir sinemaydı.
“Poor Things…”
Türkçeye “Zavallılar” diye çevrilmiş.
Hayatım boyunca yani bugüne kadar seyrettiğim en hoş sinemaydı diyebilir miyim…
Diyebilirim.
Ya Citizen Kane, Blade Runner, Venedik’te Mevt?
Citizen Kane (Yurttaş Kane) filmi…
Evet, tarihi bir başeser… Koy bir kenara.
Blade Runner… Benim için 1980’ler yeni sinema ihtilalini açan film…
Onu da koy bir kenara.
Zaten bu sinemada ondan bir şeyler var.
Venedik’te Ölüm…
Bana, “İzmir’in Kahramanlar semtinde bir emekçi çocuğu olarak doğdum, burjuva olarak öleceğim” dedirten sinema.
Bir estetik şaheser… Üstelik gerisinde Thomas Mann üzere bir muharrir var.
Bu sinemada de Visconti estetiği vardı esasen.
Barbie’yi çok sevmiştim lakin bu diğer bir şey
Wes Anderson…
Bana nazaran bütün sinemaları birer şaheser…
Onun da ilerisi bir şey bu sinema.
Barbie’yi çok sevmiştim.
Ama bu sinema değişik bir şey…
Yorgos Lanthimos bir “başeserlerin başeseri “yaratmış.
Emma Stone‘a aslında bitiyordum.
Kendini de aşmış.
Marc Ruffalo…
Müthiş…
Ve bilhassa Willem Dafoe…
1986’daki “Platoon” (Müfreze) sinemasından beri hayranıyım.
Mükemmel bir casting yani…
İlk tesiri Jennifer Lopez’in “This is me” filmi
Bu sinema sinemada yeni bir devrin başlangıcı…
Zaman, yer, mantık, ahlak, dürüstlük kitaplarının tekrar yazılacağı bir periyodun başlangıcı…
Nitekim galiba birinci tesiri Jennifer Lopez’in geçen Cuma Amazon Prime Video’da yayına giren “This Is Me” sineması üzere olmuş.
Özellikle sinemanın birinci müzik klip bölümü…
Bu sinema aklımıza şu şeytani soruyu sokuyor
Evet, zira bu film aklımıza şu şeytani soruyu sokuyor:
“Üzerimize basan bu ahlakın kitaplarını kim yazıyor?”
Kişiliği oluşmuş yetişkin bir insanın beynine şimdi doğmuş bir bebeğin beyni yerleştirilirse ne olur?
Filmde görüyoruz.
Çocukça sorulan çok kolay sorular, bize “ahlak” diye empoze edilen kuralları bir saniyede paramparça ediyor.
Meğer çok önemsediğimiz, kendimizi uymak zorunda hissettiğimiz o mahalle baskıları ve kurallar, çocukça bir soruyla alt üst olacak kadar temelsizmiş.
Ne yazık ki…
“Mi” diyelim…
Yoksa “Allahtan böyle” mi diyelim…
Bir transatlantiğin zirvesinden aşağı bakan büyük vücut ne görür?
Zengin, ayrıcalıklı, hiçbir sorunu olmayan bir transatlantikten, aşağılarda, çok aşağılarda yaşayan insanlara baktığımızda gördüğümüz şey küçücük varlıklar oluyor.
Ama Borges sınıflandırmalarındaki üzere uzaktan baktığımızda küçük gördüğümüz “şeylerin” yakından baktığımızda çok zavallı küçük beşerler olduğunu görüyorsak ne yapmak lazım.
O çok yüksek refah transatlantiklerinin lüks kamaralarından çıkıp aşağılara inmek değil mi yapmamız gereken…
Ya bunu büyümüş insanların büyümüş beyinleri yapamıyorsa… İnemiyorlarsa o konforlu dünyalarından aşağılara…
Ve bir gün onlardan birinin vücuduna yerleştirilen bir bebek beyni aşağılara inip o zavallı insanların zavallılıklarını görebiliyorsa…
Ve sineması seyrettiğiniz gün karşınıza bu şapka çıkıyorsa?
Ve bu sineması seyrettiğiniz gün, “Economist” mecmuasının bu haftaki kapağı önünüze gelmişse…
Bir şapka ve üzerinde kimi isimler…
Bazı ülkelerin isimleri…
Macaristan… İtalya… Fransa… İsrail… Almanya… Hollanda… Polonya…
Sen bunlara Hindistan’ı da ekle.
Çin’i ekle.
Rusya’yı ekle.
Sonra o ülkelerin yanına, o şapkayı takan önderlerinin isimlerini yaz.
Trump, Netanyahu, Putin…
Hepsi büyümüş ergen, birden fazla da 70 üstü yaşlı insanlar…
Hepsinin sloganı birebir “Ülkeni tekrar büyük yap”
Hepsinin sloganı birebir:
“Ülkeni yine büyük yap…”
Yani…
Geçmişteki gibi…
Yani kimilerinin o eski imparatorluk, çarlık, sömürgecilik yıllarına…
Yani insanlığın başına iki büyük savaş felaketini getiren 20’inci yüzyılın o uğursuz, despot, gaddar, zalim birinci 40 yılına…
Ve bir de dünyanın 21’inci yüzyıldaki şu zavallı haline bir bak.
Hepsinde bu dünyayı felakete sürüklemiş 20’inci yüzyılın birinci yarısının siyasi yapıları tekrar yükseliyor.
Kimi o eski zalim yıllarına dönmek istiyor.
Kimi ise o günlerde mazlumken artık zalime dönüşmüşler.
Irkçılık, saldırganlık, insan haklarına saygısızlık, adaletsizlik…
Bazılarında akıl almaz bir yolsuzluk…
Salonun kapısında bu şapkanın altına Bella Baxter’i koysam diyorsunuz
Yeniden bir dünya savaşına yanlışsız sürükleniyoruz.
Ve işte o vakit sinema salonunu daha kapısında o hınzır soru aklınıza yerleşiyor…
Bu şapkanın altındaki başların içine birer Bella Baxter beyni konsa…
Bir bebek beyni yani…
Acaba, bugün artık ahlaksızlık haline gelen yerleşik ahlakları üzere onların güçlü popülist rejimleri de bir -iki çocuk sorusuyla yerle bir olabilir miydi…
Manasız bir soru işte…
Sırf bu manasız soruyu sormak için bu sineması seyretmeye değer…
Mary Shelley zavallı bir erkek yaratmıştı
İlk Frankenstein romanını Mary Shelley yazmıştı.
Bir bayanın yarattığı zavallı bir erkekti kahramanı…
Poor Things’in müellifi ise Alastair Gray…
İskoçyalı bir erkek…
Onun yarattığı kahraman ise güçlü ve feminist bir kadın…
Kısaca…
Lanthimos bu sineması ile başımı altüst etti.
Galiba bugün yaşadığım kaygıları atmak için bana da bir bebek beyni lazım.
